سبز نوشت

آیا شعار روز جهانی محیط زیست 2015: «هفت میلیارد رویا، یک سیاره، با احتیاط مصرف کنید» می تواند محقق شود؟

جهانی شدن مؤید این واقعیت است که همه ما در« یک جهان» زندگی می کنیم و وابستگی بیش از پیش ملت ها و دولت ها در یک دهکده جهانی عینیت می یابد. جهانی شدن از زوایای مختلف بر زندگی شخصی و خصوصی تک تک ما  تاثیرگذار است. مخاطره یکی از مفاهیمی است که در نگاه به جهانی شدن مورد توجه جامعه­شناسان است. تغییراتی که به واسطه جهانی شدن رخ می­دهد با خود اشکال جدیدی از مخاطره را به دنبال دارد. سرعت پیشرفت تکنولوژی و صنعت در جهان امروز یکی از خطرهای جدی بر دنیای طبیعی ما از زوایه مخاطرات محیط زیستی و بهداشتی بر زیست کره است. مداخله بیش از پیش انسان در طبیعت به واسطه گسترش شهرنشینی، تولیدات صنعتی، برنامه­های هسته­ای و غیره در شمار مداخلات انسانی در محیط زیست طبیعی است.  

اگر چه تغییرات آب و هوایی و گرم شدن زمین از جمله مخاطرات مورد توجه سیاستگذاران کشورهای جهان است اما؛ واقعیت این هست که موتور محرک جهانی شدن رقابتی بودن است و در آن سوی رقابتی بودن تقاضای مصرف کننده وجود دارد. الگوی حاکم تقاضا از جوامع مرفه استخراج  شده و محرک گسترش دائم صورت­های موجود تولید است که همراه با آلودگی، تخریب و مصرف رو به تزاید منابع طبیعی است.

برای رهایی و کاستن از پیامدهای مخرب جهانی شدن نیازمند حل برخی تعارض­ها هستیم. جوامع جهان اول می­بایست در صورتبندی مصرف و تولیدات خویش تغییراتی مطابق حفظ زیست کره اعمال نمایند؛ این الگوی رفتاری باید به مثابه الگوی همه­گیر مورد توجه همه کشورهای جهان قرار گیرد و در تحقق این امر جوامع جهان اول باید به جهان سوم در توسعه از این مسیر ، همکاری و کمک نماید. اما تحقق هر کدام از این موارد یک چالش اساسی سیاستی است. پس از تشدید بحران­های ناشی از  اقتصاد کینزی و فوردی  حاکمیت بازار آزاد به مثابه سیاست جایگزین مورد توجه اقتصاد جهانی قرار گرفت. منطق بازار آزاد بر رقابت و  افزایش تقاضای مصرف و تولید بیشتر است.  در این شرایط اندیشیدن در جهت خیر همگانی امری دشوار است چرا که منافع صاحبان قدرت در تعارض با منفعت همگانی است. از سوی دیگر  وقتی سیاستمداران کشورهای جهان اول چون جورج بوش رئیس جمهور سابق آمریکا معتقد است: «سبک زندگی ما قابل معامله نیست»؛ آیا می­توان امید به نیل این الزامات در حل و کاهش مخاطرات جهانی شدن داشت؟

قواعد بازی سیاست جهانی حاکی از سیطره خط­مشی­های کوتاه نخبگان حاکم در عرصه سیاسی و اقتصادی است و در این خط سیر به تغییرات ساختاری بلندمدت که منافع همگان در نظر گرفته شود و در پس آن خیر جمعی محقق شود نمی­توان  امیدوار بود. «هفت میلیارد رویا، یک سیاره، با احتیاط مصرف کنید» تنها در شعار می­توانند متصور شود ولیکن قواعد بازی رقابت جهانی چنین چیزی را برنمی­تابد.

مخاطرات جهانی محدودیت زمانی و مکانی ندارند و همه زیست بوم جهانی را محاصره کرده و شاید یکی از راه حل های جهانی برای کاهش مخاطرات موجود بر زیست کره و تحقق رویای هفت میلیارد انسان در یک زیست کره توجه بیش از پیش به مدیریت جهانی است. اگرچه سازمان هایی چون سازمان ملل، اتحادیه ارویا، سازمان حقوق بشر و ..  هستند اما نهادهای تخصصی تر در راستای اهداف بین المللی حفظ زیست کره؛ مستقل از مداخلات قدرت سیاسی منفرد برخی کشورها از سازوکارهای جهانی است که می­تواند مدیریت مخاطرات جهانی را بر عهده گیرند و خط­مشی­هایی در راستای تحقق  خیر همگانی دنبال نمایند.